الکل سنج یا الکلومتر (Alcoholometer) وسیله ای است که با استفاده از اصل چگالی سنجی، غلظت الکل را در محلولهای آبی اندازه گیری میکند. اساس کار این دستگاه بر پایه تفاوت چگالی الکل و آب استوار است. هرچه درصد الکل در محلول بیشتر باشد، چگالی آن کاهش مییابد. الکل سنجها معمولاً به صورت شیشه های، دیجیتال یا رفرکتومتری ساخته میشوند و نتایج را بر حسب درصد حجمی الکل (ABV) نمایش میدهند.

• پزشکی و آزمایشگاههای تشخیصی: ساخت محلولهای ضدعفونی کننده با غلظت دقیق (مثل الکل 70%).
  
• صنایع غذایی و نوشیدنی: اندازهگیری الکل در نوشیدنیهای تخمیری مانند آبجو، شراب و عرقیات گیاهی.
  
• داروسازی: کنترل کیفیت در تولید شربتها، تنتورها و مواد ضدعفونی.
  
• صنایع شیمیایی: استفاده در فرآیندهای سنتز شیمیایی و تحقیقات علمی.

انواع الکل سنج

الکل سنج ها در سه دسته اصلی تولید میشوند:

1. الکل سنج شیشه ای (Hydrometer)

• ساختار سنتی با بدنه شیشه ای و وزنه سربی در انتها.
• دارای مقیاس درجه بندی شده برای خواندن درصد الکل.
• مناسب برای مایعات با دمای ثابت (معمولاً 20 درجه سانتیگراد).

2. الکل سنج دیجیتال (Digital Alcohol Meter)

• نمایشگر دیجیتال با دقت بالا (±0.1%).
• قابلیت جبران خودکار دما (ATC) برای نتایج دقیقتر.
• نمونه های پیشرفته دارای حافظه داخلی و اتصال USB.
• مناسب برای استفاده در محیطهای صنعتی و آزمایشگاهی.

3. الکل سنج رفرکتومتری (Refractometer)

• اندازه گیری غلظت الکل بر اساس شکست نور.
• نیاز به نمونه کوچک (چند قطره) و نتیجه فوری.
• نیاز به کالیبراسیون دورهای با آب مقطر.

روش استفاده از الکل سنج

برای به دست آوردن نتایج دقیق، مراحل زیر را دنبال کنید:

الکل سنج شیشه ای

• نمونه مایع را در یک استوانه مدرج بریزید.
• الکل سنج را بهآرامی در مایع قرار دهید تا بهصورت شناور ثابت بماند.
• مقیاس درج شده روی بدنه را در سطح مایع بخوانید (مطابق با خط meniscus).
• دمای نمونه را اندازهگیری و در صورت نیاز با جدول جبران دما اصلاح کنید.

الکل سنج دیجیتال

• دستگاه را روشن و واحد اندازهگیری (ABV) را انتخاب کنید.
• نمونه را در ظرف مخصوص ریخته و پروب دستگاه را داخل مایع قرار دهید.
• پس از ثابت شدن عدد روی نمایشگر، نتیجه را ثبت کنید.

الکل سنج رفرکتومتری

• چند قطره از نمونه را روی منشور دستگاه بریزید.
• صفحه نمایش را به سمت نور گرفته و عدد نمایش دادهشده را بخوانید.
• با استفاده از جدول تبدیل رفرکتومتری، درصد الکل را محاسبه کنید.

نکات کلیدی برای انتخاب الکل سنج مناسب

• محدوده اندازه گیری: برخی دستگاهها برای غلظتهای پایین (0-80%) و برخی برای غلظتهای بالا (80-100%) طراحی شدهاند.
• دقت: دستگاههای دیجیتال دقت بالاتری (±0.1%) نسبت به نمونههای شیشهای (±1%) دارند.
• جبران دمایی: در محیطهای با نوسان دمایی، الکل سنجهای مجهز به ATC انتخاب بهتری هستند.
• کاربرد: برای مصارف پزشکی، الکل سنجهای دیجیتال با قابلیت ضدآب و ضدضربه توصیه میشود.

سوالات متداول (FAQ)

آیا الکل سنج برای اندازهگیری الکل صنعتی مناسب است؟

بله، اما باید از دستگاههای با محدوده اندازهگیری بالا (تا 100%) استفاده کنید.

تفاوت الکل سنج و شیرینیسنج (Brix Meter) چیست؟

شیرینی سنج غلظت قند را اندازه میگیرد، درحالیکه الکل سنج برای اتانول کاربرد دارد.

آیا نیاز به کالیبراسیون دورهای داریم؟

بله، به ویژه در دستگاههای دیجیتال و رفرکتومتری هر 6 ماه یکبار توصیه میشود.